“Es-selâmu aleyke” (اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ)

Bu, ne ifade ediyor? Bediüzzaman hazretleri, Rasûl-i Ekrem (sallallâhu aleyhi ve sellem) Efendimiz’e “selam” etmenin “tecdîd-i biat”, “memuriyetini kabul”, “getirdiği kanunlara itaat”, “evâmirine teslim” ve “taarruzumuzdan selâmet” ikrar ve vaadi ifade ettiğini belirtiyor.

Hazreti Bediüzzaman, bir taraftan diyor ki: “Bu, bir tecdîd-i bey’attır.” “Biat” diyoruz, “bey’at”. Bir yönüyle O’na verdiğimiz sözü yenileme: “Muhammedun Rasûlullah!” dedik. جَدِّدُوا إِيمَانَكُمْ بِـلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ “İmanınızı ‘Lâ ilâhe illâllah’ ile yenileyiniz.” gibi. Bir kere daha -böyle- “Es-selâmu aleyke” demek suretiyle bey’atlerimizi yenilemiş oluyoruz; “Sen, Allah’ın Rasûlü’sün! Biz de Senin mübarek elini sıkıyor gibi, karşında kemerbeste-i ubudiyetle eğiliyor gibi, bir yönüyle boynumuzu uzatıyoruz.”

“Boynu uzatma…” sözü, Hazreti Mus’ab İbn Umeyr’i hatırlattı. Bugün hutbede de söylendi. Benim hayranlık ile her zaman üzerinde durduğum zat, Mus’ab İbn Umeyr. Gezdiği zaman, jalûziler sıyrılıyor, “Bir güzel insan, dünya güzeli insan görelim!” diye. Ama dünya adına hiçbir şey tatmadan, “Dünya zevki namına bir şey bilmiyorum. Dünya zevki namına bir şey görmedim!” dediği gibi Hazreti Pîr-i Mugân’ın… O, güzelliklerini, Uhud’a kadar taşıyor. Uhud’da, Allah Rasûlü’nün önünde, bir kalkan gibi duruyor; inen kılıçlara karşı kolunu kaldırıyor, diğer kolunu kaldırıyor, bacağını kaldırıyor ve en sonunda da boynunu uzatıyor. “Evvelâ, yaralanması, kesilmesi, koparılması gerekli olan birisi var ise, o da işte bu!” filan diyor. Nice sahabî, onun bu haline imreniyor: مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلاً “Mü’minlerden öyle yiğitler vardır ki Allah’a verdikleri sözü yerine getirip sadâkatlerini ispat ettiler. Onlardan kimi adağını ödedi, canını verdi; kimi de şehitliği (sıranın kendisine gelmesini) gözlemektedir. Onlar verdikleri sözü asla değiştirmediler.” (Ahzâb, 33/23) Niceleri var ki, verdikleri sözü yerine getirdiler; Mus’ab gibi, İbn Cahş gibi, Hazreti Hamza gibi… Niceleri de “Acaba bize ne zaman sıra gelecek?!. Tâ şehit olmak suretiyle kanatlanalım. Allah Rasûlü’nün huzurunda hırz-ı cân etmek suretiyle, kanatlanalım!” diyorlar.

Şimdi onun mübarek elini tutuyor gibi, bey’ati yenileme: “Yâ Rasûlallah! Bize, nübüvvetini yeni duyuruyormuşsun ve biz de onu yeni duyuyormuşuz gibi… O dönemde birilerine duyurmuşsun… Öyle değil, hayır; şu anda bize duyuruyorsun gibi… O, Senin insanlığa emanet olarak sunduğun Kur’an-ı Kerim, Sana inerken, sanki şakır şakır bize de -böyle- kendisini ifade ediyor gibi… Yeniden bey’atimizi yeniliyoruz. Tıpkı Akabe’de, Senin yed-i mübârekeni sıkıp da Sana bey’at edenler gibi bey’atimizi yeniliyoruz!” Evet, birincisi: “Tecdîd-i biat”.

İkinci olarak; Efendimiz’e (sallallâhu aleyhi ve sellem) “Selam!” gönderme, O’nun memuriyetini kabul etme demektir. Bir şey ile memur… Varlığın mana ve mahiyetini insanlığa duyurma.. dünyadaki konumumuzu haber verme.. dünyanın mahiyeti mevzuunda denecek şeyleri deme… Bir mezraadır burası. Dünya, kendi mahiyeti itibarıyla bir “cîfê”dir, arkasından koşturup duran varlıklar da “kelb”lerdir. Fakat o aynı zamanda, ahiretin koridorudur; Esmâ-i İlahiye’nin mecâlîsidir, mezâhiridir; âhiretin kazanılacağı bir yerdir, bir mezraadır. Burada tohumlar saçılır, öbür tarafta insan, başakları ile karşılaşır. Burada fideler dikilir, öbür tarafta o selvilerin gölgesinde insan, reftâre yürümeye durur. Bunları talim ediyor; varlık, eşya ve hadiseler kitabını okuyor; Kur’an-ı Kerim ile okuyor, düşülecek şerhler ile okuyor, düşülecek haşiyeler ile okuyor. Hiç müphem bir şey bırakmadan, esasen varlığın yüzünden nikabı sıyırarak… Biraz evvel şairimizin, Muhyî’nin dediği gibi: “Arz et cemâlin, göreyim, ey mâh-i tâbân Mustafa / Ref’ et nikâb-ı rûyini, şems-i dırahşan Mustafa!” Ay ve güneşimiz sayılan Hazreti Muhammed Mustafa (sallallâhu aleyhi ve sellem) de varlığın çehresinden bu türlü şeyleri sıyırmak suretiyle, onların ne ifade ettiğini gösteriyor.

Dolayısıyla da ikincisi, O’nun böyle bir misyonunu, böyle bir vazifesini kabul etme… اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ “Sana bir kere de bundan dolayı selam olsun!” Bir kere işte Peygamber olarak gönderildin; bey’atimizi yeniliyoruz Sana: اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ Yahu yetmedi bu! İkincisi, memuriyetini kabul etme; Sen, o memuriyet ile gelmeseydin, biz, kapkaranlık bir dünyada olacaktık esasen. Ne varlığı, ne varlığın mahiyetini bilemeyecektik. Dünyanın ne işe yaradığını bilemeyecektik. Bir yuvarlak, güneşin etrafında şuursuzca dönüp duruyor; bir yönüyle Materyalistlerin, Natüralistlerin dedikleri gibi, “Yok, bir cazibe mazibe falan!..” diyecek, meseleyi hep Natüralizme bağlayacak, Pozitivizme bağlayacak, izah etmeye çalışacaktık. Ama Senin sayende -esasen- öğrendik ki, her şey, şu nizam-ı âlem, Cenâb-ı Hakk’ın İrade, Meşîet ve Kudreti ile böyle âhenk içinde devam ediyor. Onların dedikleri şeyler, meselenin sadece zahir yüzünü izahtan ibaret; meselenin arka planına giden şeyler değil bunlar. Evet, memuriyetini kabul…

Hak dostları, Peygamber Efendimiz’e medyûniyet ifadesi olarak salât ü selam tekrarına doymamış, salât ü selamlarını en büyük rakamlarla ve çok farklı kalıplarla ifade etmeye çalışmışlardır.

Üçüncü olarak; O’na her “selam” verme, O’nun getirdiği kanunlara itaat etme ikrarı da demektir. Ne kadar disiplin getirmiş ise, onlara itaat etme… Bir kere de bundan dolayı, “Sana selam olsun!..” deme. Çünkü onlarla, o sayede siz -bir yönüyle- dünyada sırât-ı müstakîm üzere yaşayacaksınız; اِهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ İfratlara, tefritlere düşmeyeceksiniz. Biraz evvelki mülahazalarla, havf u recâyı iki kanat gibi kullanacaksınız dünyada.

Dolayısıyla Efendimiz’in getirdiği şeyleri değerlendirmek suretiyle esasen O’na ulaşma ve O’nun sayesinde ulaşacağınız şeye ulaşma… Dünyada O’nun rehberliğinde bunlara ulaştığınız gibi, âhirette de O’nun rehberliği ile “Livâu’l-hamd”i altında buluşacak, şefaati ile kurtulacaksınız. Bunları Kendisi ifade buyuruyor ve siz Ezan sonunda da diyorsunuz: اَللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ وَالصَّلاَةِ الْقَائِمَةِ، آتِ سَيِّدَنَا مُحَمَّدًا اَلْوَسِيلَةَ وَالْفَضِيلَةَ، وَابْعَثْهُ مَقَامًا مَحْمُودًا اَلَّذِي وَعَدْتَهُ، إِنَّكَ لاَ تُخْلِفُ الْمِيعَادَ “Ey bu kâmil davetin ve kılınacak namazın Rabbi olan Allah’ım! Efendimiz Hazreti Muhammed’e (sallallâhu aleyhi ve sellem) “vesîle”yi (en büyük kurbet makamını), Cennet’e ve ötesine ulaşmayı lütfet ve O’nu, kendisine vaadettiğin Makam-ı Mahmud’a ulaştır. Şüphe yok ki, Sen asla sözünden dönmezsin.” diyorsunuz. Makam-ı Mahmud’un Sahibi, O; Livâu’l-hamd’i altında toplanacak olan, sizlersiniz. Dünyada sizi Cenâb-ı Hakk’a imanın etrafında halkalar haline -Allah’ın izni ile- getirdiği gibi, öbür tarafta da şefaatine mazhariyetin dışa vurması şeklinde “Livâu’l-hamd’i altında sizleri yine bir araya getirecek, O’dur.

Efendim, شَفَاعَتِي لِأَهْلِ الْكَبَائِرِ مِنْ أُمَّتِي buyuruyor; “Benim şefaatim, ümmet-i Muhammed’den günah-ı kebâir işleyenlere!..” diyor, ye’se düşmemeniz için. Günah-ı kebâir işlemişsiniz; korku, içinizi yakıyor; fakat O, hemen recâyı gözünüzün önüne bir âbide gibi dikiyor: “Bakın, güneş gibi pırıl pırıl, Cenâb-ı Hakk’ın rahmetinin vüs’ati görülüyor!” diyor. Şimdi, hayatı başka türlü dengelemek mümkün değil. O, hayatı böyle dengeli olarak önünüze koyunca, siz de dengeli yaşıyorsunuz. Dengeli yaşadığınızdan, bu sırât-ı müstakîmi günde kırk defa, elli defa, bazen altmış defa Cenâb-ı Hak’tan talep ediyorsunuz. اِهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ “Allah’ım! Sen, bizi dengeye hidayet buyur! İfrat ve tefrit yolunun dışında, ifrata ve tefrite düşmeden, istikamet yolunda olanlardan eyle; hidayet eyle, istikamet yoluna hidayet eyle!” diyorsunuz.

Dördüncü olarak; her “selam” O’nun evâmirine (getirdiği emir, mesaj ve ilkelere) teslim manası taşıyor. O’na teslim olan, kurtulur, Allah’ın izni-inayeti ile. Dolayısıyla şimdi O’na teslim olmak vesile-i necat ise şayet, size düşen şey de esasen bol bol O’na selam etmektir: اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللهِ Evet, bir de “Sana teslim olma gibi bir yol bize bahşettiğinden dolayı, böyle bir kapı araladığından dolayı, yine Sana bir kere daha selam olsun!” diyoruz.

Beşinci olarak da her “selam”, taarruzumuzdan selâmet vaadidir. O’na karşı uygunsuz söz, davranış ve tavırlardan bizi âzâde kıldığından dolayı… Hâşâ ve kellâ, “Seni, dünya hesabına kullanmadığımızdan, kullandırmadığından dolayı.. Sana karşı saygısız davranmadığımızdan dolayı, davrandırılmadığından dolayı.. getirdiğin disiplinler ile Sana karşı hep saygılı olduğumuzdan dolayı yine Sana selam olsun!” demek gibi… İcmâlî, dar aklımın yettiği kadar bu mevzuda denecek şeyler bunlar gibi geliyor. Daha derini için, siz, kendi engin mülahazalarınız ile inşaallah kazarak temeline inmeye bakın!..

Diğer taraftan, Peygamberimize salât ü selam getirilirken sıkça tekrar edilen “Elfu elfi salâtin”, (أَلْفُ أَلْفِ صَلاَةٍ) ifadesi, kesretten kinayedir; yani, çok demektir. “Binlerce” dediğimiz zaman bile biz de zaten kesretten kinaye diyoruz. Bu “zerrât-ı kâinat adedince” ifadesi ondan da fazla… Zerrât-ı kâinat adedince.. denizlerin damlaları adedince.. atmosferdeki zerreler adedince.. bütün varlık içindeki atomlar adedince.. elektronlar adedince.. nötronlar adedince.. protonlar adedince.. eter adedince… Bunları söylediğiniz zaman, bunların hepsi bir yönüyle çokluk ifade etmek içindir. O kesretten kinaye olan “elfü elfi” de işte ona tekabül eder. Ama bütün bunların ötesinde, بِعَدَدِ عِلْمِ اللهِ وَبِعَدَدِ مَعْلُومَاتِ اللهِ “Allah’ın ilmi adedince, Allah’ın malumatı adedince…” sözü vardır ki, o nâmütenâhî demektir. Her şey, o ilm-i ilahi ve o malûmât-ı İlâhiyeye göre deryada damla kalır. Allah Rasûlü’ne karşı, bu kadar iştiyakla ve doyma bilmeme hissiyle salât u selam okuma: أَلْفُ أَلْفِ صَلاَةٍ، وَأَلْفُ أَلْفِ سَلاَمٍ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللهِ

Ehlullahtan pek çoğu, salât u selam okurken hep bu tabirleri kullanmışlar. Cezulî hazretlerinin “Delâilü’l-Hayrât”ında da benzer ifadeler vardır. Onu haftanın yedi gününe taksim ederek, öteden beri âdet olarak hep okumuşlardır. El-Kulûbu’d-Dâria’da çokları var o salât u selamların. Hafta içinde söylenecekler var, haftanın bir gününde, mesela Cuma gününde, Cumartesi gününde, Pazar gününde, Pazartesi gününde söylenecekler var. Fakat bunların çoğunda görüyorsunuz ki hep أَلْفُ أَلْفِ صَلاَةٍ، وَأَلْفُ أَلْفِ سَلاَمٍ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللهِ deniyor. Ve çoklarında “Zerrât-ı kâinat adedince.. yıldızlar adedince.. denizdeki dalgalar adedince.. kuşlar adedince.. melekler adedince.. meleklerin tesbihâtı adedince…” deniyor ki, böyle diyen Hak dostları, dedikleri şeylerin hiç birini yeterli görmeme ve o mevzuda yeni bir cehd, bir gayret sergileme tavrı ortaya koyuyorlar. “Ben şöyle kestirmeden bir şey dedim; mesela, بِعَدَدِ عِلْمِ اللهِ وَبِعَدَدِ مَعْلُومَاتِ اللهِ “Allah’ın ilmi adedince ve Allah’ın malumâtı adedince…” dedim, bitirdim. Nâmütenâhî… Hayır, ben böyle her zaman aynı şeyi tekrar etmek istiyorum. Onun için “Şu adetçe, bu adetçe…” demek suretiyle, bilmiyorum ki Sana karşı medyûniyetimin karşılığını ödemiş olur muyum?!. Çünkü Sana karşı o kadar borçluyum ki!..

“Medyûndur o Masum’a bütün bir beşeriyet / Yâ Rab, mahşerde bizi bu ikrâr ile haşret!..” diyor Mehmet Akif. “Medyûndur o Masum’a bütün bir beşeriyet / Yâ Rab, mahşerde bizi bu ikrâr ile haşret!..” Yâ Rab!.. Mahşerde bizi bu ikrâr ile haşret!..

Not: 15 Ekim 2018 tarihli Bamteli’den hazırlanmıştır.