Soru: Mü’min, ölümden korkar mı? “Ölüm korkusu” ile “imansız gitme endişesi” arasında ne türlü farklar vardır ve bu iki korku birbirinden nasıl tefrik edilebilir? Hak dostu bildiğimiz ve yakînin zirvesinde bulunduğunu düşündüğümüz insanların imansız gitmekten çok endişe ettiklerini görüyoruz. İmanın kuvveti ile endişenin şiddeti arasında bir münasebetten bahsedilebilir mi?

-İnsan, cismânî ve kalbî/ruhî olmak üzere iki derinliği ve iki yanı bulunan bir varlıktır. Önünde kabir ve neticesinde çürüme olduğu için, ayrıca yaşama arzusu ve alışageldiği lezzetleri kaybedeceği düşüncesi gibi sâiklerle, insan cismaniyeti itibariyle ölümden korkabilir. Bazen dinin emirlerini yerine getiren, hatta kabir ve sonrasına sağlam iman ediyor görünen kimselerde bile cismânî ve bedenî hislerin ağır basması sebebiyle ölüm korkusu görülebilir. (01:01)

-İnsan, vicdanının enginliğiyle ve kalbî/ruhî yanı itibarıyla ölüme baksa, onu çok farklı görüp değerlendirecek, mevti çok tatlı bir rüya iklimine açılma gibi kabul edecektir. Mü’min, bunu Allah’tan istemeli; her fırsatta “Allahım içimizde Sana mülâkî olma iştiyakı yarat!” niyazını tekrar etmelidir. (03:49)

-Hazreti Üstad’ın ölümün semeresi zaviyesinden olduğu kadar vuslat ve likâ açısından da ele alınabilecek şu ifadeleri çok güzeldir: “Eğer İmam-ı Rabbanî Ahmed-i Farukî bugün Hindistan’da hayattadır diye ziyaretine bir dâvet vuku bulsa, bütün zahmetlere ve tehlikelere katlanarak ziyaretine gideceğim. Binaenaleyh, İncil’de “Ahmed,” Tevrat’ta “Ahyed,” Kur’ân’da “Muhammed” ismiyle müsemmâ iki cihanın güneşi, kabrin arka tarafında milyonlarca Farukî Ahmed’lerle muhat olarak sâkindir. Onların ziyaretlerine gitmek için niye acele etmiyoruz? Geri kalmak hatâdır.” İşte, “likâullah” bu türlü vuslatlarla da ölçülemeyecek kadar derindir ve onun yolu ölüm koridorundan geçmektedir. (06:42)

-Hak dostları, can ü gönülden cemâl-i İlahiyi arzu etmelerine rağmen dine hizmeti kendi nefislerine tercih ederek burada kalıp vazifeye devam ederler; her ânı “Refik-i A’la” hülyalarıyla geçirdikleri halde O’nun takdirine rıza göstererek ölümü değil O’nun hoşnutluğunu isterler; bir asker gibi terhis tezkeresi bekledikleri aynı anda dünyanın çehresindeki gurbetleri kurbetlere çevirmek için dava düşüncesiyle dünyaya bir süre daha katlanmaya razı olurlar ki onların bu hali “vuslata karşı sabır” sözüyle ifade edilebilir. (07.36)

-“Ölüm korkusu” ile “imansız gitme endişesi” birbirinden çok farklı meselelerdir. İmanın vaad ettiği huzuru kevser yudumluyor gibi duyup hisseden ve ölümden korkmak bir yana onu bir vuslat vesilesi gören hakiki mü’minler aynı zamanda, “Ben ölünce hesabımı nasıl vereceğim, ötelere nasıl bir keyfiyette gideceğim?” endişesiyle de tir tir titremişlerdir. Zira akıbetinden endişe etmeyenin, akıbetinden endişe edilir. Dini çok iyi anlayan ve onu hayatlarına hayat kılan sahabe-i kiram, tâbiîn-i izam ve tebe-i tâbiîn-i fihâm efendilerimizin, iman atmosferinde huzur ve itminan solukladıkları aynı anda akıbet-endiş oldukları da görülmektedir. (09:50)

-Tertemiz bir atmosferde neş’et eden ve hayatını ibadetle geçiren Esved b. Yezîd en-Nehaî vefat ederken çok korkuyor ve çok ağlıyor. Hazreti Alkame yanına girip soruyor: “Nedir bu hıçkırıklar, günahlarından mı yoksa ölmekten mi korkuyorsun?” Bunun üzerine o büyük Hak dostu, “Hayır hayır, iş çok ciddi; ben günahlarımdan ya da ölümden değil, küfür üzere ölmekten korkuyorum.” diyor. Evet, korkmayanın akıbetinden korkulur; endişe duymayanın akıbetinden endişe edilir. (11:30)

-İmam Gazzâlî hazretleri, ihtiyarlıktan önce, ölümün keşif kolları henüz vücudu istila etmemişken daha ziyade havfın; ihtiyarlık döneminde ise recânın ağır basması gerektiğini ifade eder. Yani insan sağlığı, sıhhati yerindeyken Allah’tan çok korkmalı ve tir tir titremelidir. Ölümün soluklarını hissettiği günlerde ise, ümitsizliğe düşmemek için recâ duygusu ağır basmalıdır. İnsan vefat edeceği esnada: “Allah’ım ben Sana geliyorum. Sen şimdiye kadar Sana ümitle gelen insanların hiçbirisini o kapıdan boş çevirmedin. Sen, kapının tokmağına dokunan hiç kimseye ‘hayır’ demedin. Hiç kimsenin ayıbını yüzüne vurmadın. Çok küçük sermayelerle bile Sana teveccüh eden insanları, çok âlî sermayelerle gelmiş ziyaretçiler gibi kabul buyurdun ve onlara iltifat ettin.” mülâhazalarıyla dolup taşmalıdır. (13:28)

-İnsan, imandaki derinliği ölçüsünde onu kaybetme korkusuyla tir tir titrer. Bir bankanın parasını arabayla bir yerden bir yere götüren görevliler, vazifelerini nasıl yürekleri ağızlarında yerine getirirler! Ebedî saadetin vesilesi olması dolayısıyla iman sermayesinin yanında trilyonların, katrilyonların ne ehemmiyeti olabilir ki! Evet, iman ebedî saadeti peyleyeceğimiz eşsiz bir sermayedir. Bu yönüyle o bir tûbâ-i Cennet çekirdeği taşır. Yani Cennet, o iman çekirdeğinden neşv ü nema bulacak, bir ağaç hâline gelecek, sonsuzluğa doğru ser çekip sizin ferih ve fahur bir şekilde ebediyetlere kadar gölgesinde yaşamanıza imkân sağlayacak. Şimdi insan bu kadar büyük bir sermayeye sahipse ve o insanın şeytan, şeytanın avenesi, nefs-i emmare ve cismaniyet gibi düşmanları varsa, aynı zamanda bu düşmanlar tarafından her an bir çelmeye maruz kalıp o sermayeyi kaybetme tehlikesi bulunuyorsa, böyle bir insan tabii ki çok korkmalı ve hep temkinli olmalıdır. İşte akıbet endişesi dediğimiz korku böyle bir korkudur ve o imandaki derinlikle doğru orantılıdır. (17:10)

-Ben o ölçüde imanlı bir insan değilim; fakat günde belki on defa kâfir olarak gitme korkusuyla ayaklarım titriyor, rengim kaçıyor. Çarşı-pazarda ve halkın içinde değilim, endişe duyulacak atmosferlerde bulunmuyorum, falan filan şeylere karşı zaaflar geçip gitmiş artık; fakat şeytanın çok oyunu vardır, nerede nasıl bir çelme takacağı belli değildir. Çok samimi söylüyorum; o kadar çok korkuyorum ki, her gün defalarca, aklıma her gelişinde “Ey bizim kerîm Rabbimiz, bizi doğru yola ilettikten sonra kalblerimizi saptırma ve katından bize bir rahmet bağışla. Şüphesiz bağışı bol olan vehhab Sensin Sen!” (Âl-i İmrân, 3/8) mealindeki ayeti dua sadedinde okumazsam imanıma karşı vefasızlık yapmış olacağımı düşünüyorum. (21:07)

-Mehmet Kırkıncı Hocaefendi gençliğinde bile çok defa ellerini dizlerine vurur; “Yahu Molla Fethullah akıbetimden çok korkuyorum!” derdi.  (22:21)

-Ubâde bin Sâmit (radıyallahü anh) hazretlerinin naklettiği hadis-i şerifte Kainâtın Medâr-ı İftiharı Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyuruyor:

مَنْ أَحَبَّ لِقَاءَ اللهِ أَحَبَّ اللهُ لِقَاءَهُ وَمَنْ كَرِهَ لِقَاءَ اللهِ كَرِهَ اللهُ لِقَاءَهُ

“Kim Allah’a kavuşma (likâullah) arzusu içinde olursa, Allah (azze ve celle) de –Zât-ı Ecell-i A’lâsına yakışır şekilde– ona kavuşmayı ister; kim de Allah’a vuslat iştiyâkı içinde bulunmazsa Cenâb-ı Allah da onunla karşılaşmayı istemez.” (Buhari, rikâk, 41) Bu hadisteki kavuşma arzusunu da rıza meselesinde olduğu gibi değerlendirmek lazımdır: Her ne kadar şart-ı âdî planında sizin meyil ve sevginiz bir ilk gibiyse de, temelde rızanın menşei yine Cenâb-ı Hakk’ın hoşnutluğudur. O razı olunca, sizin içinizde de rıza hissi neşv ü nemâ bulmaktadır. Ne var ki, Allah Teâlâ, şart-ı adi planında, rızasını sizin meyil ve muhabbetiniz gibi bazı basit vesilelere bağlamıştır. Dünyalar kadar hazineyle sahip olamayacağınız rıza-yı ilahîye sizin altından kalkabileceğiniz bir bedel biçmiş; onu sizin için alınabilir kılmıştır. (23:25)

-Ölüm, bizim için, her zaman rûhun dolaşıp durduğu çok buudlu bir mekâna ve çok derinlikli bir zamana kulluk vazifesinden terhis mânâsına, Cenab-ı Hakk’ın “Haydi şimdi bütünüyle Bana gel!” demesinden başka bir şey değildir. O’nu gönülden tanıyıp sevenler için bu “gel” deyişin üslûbunda öyle bir iltifat ve öyle baş döndürücü bir teveccüh vardır ki; “Ey gönlü itmi’nana ve huzura ermiş ruh! Sen O’ndan, O da senden razı olarak dön Rabbine!.. Katıl has kullarıma ve gir cennetime!” şeklindeki çağrıyı alan ruh, bir dakika bile burada kalmak istemez. Zira bu çağrının mânâsı, dünyanın sıkıntı, dağdağa ve boğucu havasından sıyrıl!.. Yitirdiğin Cennet’e ve ruhun asıl yurduna dön, demektir. Ölümü, bu mânâda bir iltifat çağrısı kabul edenler, dünyaya gelişi bir memuriyet ve askerlik, ondan ayrılışı da bir terhis, bir ikinci doğum ve bir ebedî varoluşa uyanma şeklinde anlar ve merdane yürürler kabre doğru. Azrail arkadaşlığını, İsrafil dostluğuyla bir bilir, Allah’a yürüme ânının her lâhzasını Cebrail rehberliğinde miraca yükseliyor gibi zevk ederler. Dolayısıyla, ölüp mezara gömülmeyi, bir tohumun sümbül vermek için toprağın bağrına saçılması gibi gören mü’minler, diğer melekleri sevdikleri gibi Hazreti Azrail’i de severler. “Ölüm Meleği” ile alakalı hatalı düşünceler bilgi eksikliğinden ve telkin yanlışlığından kaynaklanmaktadır. (26:50)

-Hazreti Sevban (radıyallahu anh) anlatıyor: “Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdular ki: “Diğer milletlerin, tıpkı sofraya çağrışan yiyiciler gibi birbirlerini üzerinize çullanmak için çağıracakları zaman yakındır.” Orada bulunanlardan biri: “O gün sayıca azlığımızdan mı?” diye sordu. Allah Rasulü: “Hayır,” buyurdu, “Bilakis o gün siz sayıca çok olacaksınız. Fakat, bir selin getirip yığdığı çer-çöp gibi hiçbir ağırlığınız olmayacak. Allah, düşmanlarınızın kalbinden size karşı korku duygusunu çıkaracak ve kalblerinize “vehn” atacak!” “Vehn de nedir ey Allah’ın Rasûlü?” denilince de şöyle cevap verdi: “Dünya sevgisi ve ölüm korkusu!” (30:53)

-Hazreti İkrime, Müslüman olduğunda “Yâ Rasûlallah! Sana ve İslâm’a düşmanlık uğruna ne kadar mal sarfettiysem, bundan böyle İslâm için bunun iki mislini harcayacağıma söz veriyorum…” demişti. Yermük’te sözünde durmuştu.. ancak orada verdikleri arasında, canı da vardı. Yermük Muharebesi’ne hanımı ve çocuğuyla beraber katılır. O bu muharebede yaralanır ve alıp bir çadıra getirirler. Hanımı başucunda ağlarken İkrime, “Ağlama!” der, “Ben zaferi görmedikçe ölmeyeceğim.” Bu da ona ait bir keramettir. Biraz sonra çadıra amcası Hâris b. Hişâm girer: “Müjde, der, Allah bize zafer verdi!” İşte o zaman İkrime, “Beni ayağa kaldırın. Çünkü içeriye Allah Rasûlü girdi.” der ve Allah Rasûlü’nün ruhaniyatına hitaben şunları söyler: “Yâ Rasûlallah! Sana verdiğim sözümde durdum mu? Ahdimi yerine getirdim mi?” (32:42)

-İslam’ın gurbet yılları ölüm korkusuyla, zahmete katlanamama zaafıyla, açılma hissinin sönmesi hastalığıyla, “dünya bize emanet” düşüncesinin yitirilmesiyle ve “Benim adım güneşin doğup battığı her yerde duyulacak!” mefkûresinin kaybıyla başlamıştır. Allah Rasûlü, bu gurbet yıllarını kurbet senelerine çevirecek gariplere “müjdeler olsun” buyurmaktadır. (34:16)

-Peygamber Efendimiz (aleyhi ekmelü’t-tehâyâ) bir hadis-i şeriflerinde altı garipten bahsetmiş ve “Mescid, namaz kılmayanlar arasında; Kur’an-ı Kerim, fâsıkın kalbinde ya da onu okumayan birinin evinde; sâliha bir kadın kötü huylu bir adamın nikahı altında; sâlih bir erkek arsız bir kadının yanında ve âlim, onun ilminden istifade etmeyen bir topluluk arasında gariptir.” buyurmuştur. (36:20)